Bỏ qua nội dung chính

Tìm hiểu và quản lý bọ trĩ: Một hướng dẫn đầy đủ 

Được viết bởi: Krystina Sihdu Krystina Sihdu

Đánh giá: Steve Edgington Steve Edgington

Chủ đề: Hướng dẫn về dịch hại

Tổng quan: 

Bọ trĩ là loài côn trùng nhỏ có bộ cánh tơ. Có hơn 6,000 loài bọ trĩ đã được ghi nhận. Một số loài gây hại gây thiệt hại đáng kể cho nhiều loại cây trồng khác nhau, bao gồm hành tây, cà chua, dâu tây và nho, trong khi một số khác mang lại lợi ích cho nông nghiệp vì chúng cũng là thiên địch. Ở Canada, bọ trĩ là loài gây hại đáng kể trong ngành nông nghiệp và công nghiệp lâm nghiệp. Chúng có thể lây lan nhanh chóng trên một khoảng cách xa, chúng còn được biết đến là nguồn lan truyền các mầm bệnh hại cây trồng khác và bọ trĩ có tới tám thế hệ mỗi năm. Điều này có nghĩa là mật độ của bọ trĩ có thể tăng nhanh và khiến cho việc kiểm soát chúng gặp khó khăn. May mắn thay, có nhiều phương pháp kiểm soát sinh học để đối phó với loài sâu hại phổ biến này mà không cần sử dụng hóa chất mạnh. 

Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về các loài bọ trĩ, thiệt hại của cây trồng do bọ trĩ gây ra và các chiến lược để kiểm soát chúng. 

Bọ trĩ là gì?

Bọ trĩ có chiều dài cơ thể từ 0.5 đến 13 mm. Chúng phân bố rộng khắp trên thế giới và nhiều loài trong số 6,300 loài bọ trĩ được coi là loài xâm lấn. Bọ trĩ gây hại cho cây bằng cách phá vỡ lớp vỏ ngoài của cây và ăn chất dịch bên trong cây. Các loài bọ trĩ có thể có hình dáng khác nhau đáng kể, có nhiều màu sắc khác nhau tùy thuộc vào loài và giai đoạn vòng đời. ​​Ấu trùng thường có cơ thể trong suốt và nhỏ hơn con trưởng thành. Nhiều con bọ trĩ trưởng thành có đôi cánh dài và mảnh với những sợi lông nhỏ ở rìa (cánh tơ). Trứng bọ trĩ thường dài và có hình như quả thận. Các loài bọ trĩ sống ở vùng nhiệt đới thường phát triển lớn hơn những loài sống ở vùng khí hậu ôn đới. 

bọ trĩ' vòng đời và chiến lược giao phối khác nhau giữa các loài. Tùy thuộc vào loài và khí hậu, bọ trĩ có thể có tới tám thế hệ mỗi năm. Bọ trĩ cái đẻ trứng trên lá cây ký chủ và ấu trùng bắt đầu kiếm ăn sau khi nở. Ấu trùng phát triển qua bốn giai đoạn (hai giai đoạn ăn và hai giai đoạn không ăn) trước khi lột xác thành trưởng thành. Ở những vùng có khí hậu ấm hơn, quá trình trưởng thành diễn ra nhanh hơn. Bọ trĩ có thể sống sót qua mùa đông tùy thuộc vào khí hậu và loài, nhưng số lượng của chúng thường giảm trong mùa này. 

Sự khác nhau của các loại bọ trĩ là gì?

Có hàng nghìn loài bọ trĩ có tác động khác nhau tới cây trồng. Nhiều loài vô hại, nhưng một số loài đã trở thành loài gây hại đáng kể, chúng gây thiệt hại năng suất cây trồng, ảnh hưởng về mặt kinh tế tới một số ngành công nghiệp quan trọng. Theo phân loại, tất cả các loài bọ trĩ đều thuộc bộ cánh tơ (Thysanoptera), lớp côn trùng.

Bọ trĩ nhà kính (Heliothrip hemorrhoidalis)

Đây là loài bọ trĩ nhỏ, có màu đen, là loài gây hại phổ biến trong nhà kính. Cây ký chủ của bọ trĩ trong nhà kính bao gồm ớt và cây có múi. Loài này có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới nhưng hiện nay phân bố trên toàn cầu và được coi là loài gây hại đáng kể đối với nhiều loại cây trồng.

Một cụm bọ trĩ nhỏ màu vàng trong nhà kính đang ăn trên lá.
Bọ trĩ nhà kính (Heliothrip hemorrhoidalis) (Bouché, 1833) - Nguồn ảnh: David Cappaert, Bugwood.org 

Bọ trĩ hoa phương Tây (Frankliniella occidentalis)

Con trưởng thành của loài này thường có màu vàng hoặc nâu nhạt và dài từ 1-1.5 mm. Loài này có nguồn gốc ở Bắc Mỹ nhưng hiện nay đã phân bố toàn cầu. Loài bọ trĩ này là loài gây hại nghiêm trọng vì chúng có thể ăn nhiều loại cây trồng khác nhau và truyền bệnh cho cây. Các loại cây trồng phổ biến bị bọ trĩ hoa phương Tây phá hoại bao gồm cà chua, ớt, dâu tây và nho.

Hình ảnh một con bọ trĩ hoa Tây trưởng thành còn nguyên vẹn
Bọ trĩ hoa phương Tây (Frankliniella occidentalis) (Pergande, 1895) – Nguồn ảnh: Jack T. Reed, Đại học Bang Mississippi, Bugwood.org 

Bọ trĩ hành tây (Bọ trĩ thuốc lá)

Bọ trĩ hành cũng có màu vàng hoặc nâu nhạt nhưng có nguồn gốc từ lục địa Á - Âu. Đúng như tên gọi, chúng phá hoại cây hành nhưng cũng gây thiệt hại cho các loại cây khác như tỏi, cà rốt và bắp cải. Chúng cũng làm lan truyền một số bệnh và có phân bố rộng khắp toàn cầu.  

Trong hình, bọ trĩ xuất hiện gây hại cho lá
Bọ trĩ hành tây (Bọ trĩ thuốc lá) Lindeman, 1889 – Nguồn ảnh: Whitney Cranshaw, Đại học bang Colorado, Bugwood.org 

Tác hại của bọ trĩ là gì?

Các loài bọ trĩ gây hại bằng cách dùng miệng đục xuyên qua lớp biểu bì cứng bên ngoài để tiếp cận dịch lỏng bên trong mô cây. Tùy thuộc vào loài và cây ký chủ, bọ trĩ có thể hại quả, lá và chồi. Bọ trĩ có thể làm cây sinh trưởng chậm, còi cọc dẫn đến mất năng suất, đặc biệt là khi bị nhiễm nặng. Chúng cũng có thể tấn công nhiều loài cây lớn, là những loài cây thường có khả năng phục hồi tốt hơn cây ăn quả và cây rau. 

Bọ trĩ cũng làm lan truyền virus thực vật. Các loại virus phổ biến bao gồm virus đốm hoại tử hoa bóng nước và virus héo đốm cà chua. Ở Ontario, virus đốm héo cà chua ảnh hưởng đáng kể đến cây cà chua và hồ tiêu. Việc quản lý loại virus này đặt ra một thách thức đặc biệt do bọ trĩ có khả năng di chuyển và lây lan trên nhiều cánh đồng khác nhau. 

Làm thế nào để tôi biết cây trồng của tôi có vấn đề với bọ trĩ?

Thiệt hại mùa màng gây ra bởi bọ trĩ có thể dễ dàng nhận thấy, mặc dù các triệu chứng chúng gây ra là khác nhau giữa các loài bọ trĩ và các loại cây ký chủ. Tùy thuộc vào loài gây gại,​ bọ trĩ chích hút có thể gây héo lá, đốm nâu và trắng, hoặc xuất hiện vết màu bạc hoặc có vảy. Quá trình sinh dưỡng bọ trĩ còn để lại các chấm đen trên bề mặt lá, đôi khi được coi là phân. Bọ trĩ không dễ dàng để nhận biết bằng mắt thường vì chúng khá nhỏ. Tuy nhiên, chúng có thể dễ dàng được quan sát bằng kính lúp. 

Thiệt hại trên lá đậu do bọ trĩ gây ra cho thấy sẹo và xuất hiện vảy.
Bọ trĩ gây hại trên lá đậu. Nguồn ảnh: Whitney Cranshaw, Đại học Bang Colorado, Bugwood.org

Khi mật độ bọ trĩ lớn sẽ dẫn đến giảm năng suất đáng kể, bọ trĩ cũng thường gây thiệt hại nghiêm trọng hơn trên lá. Khi đó phân bọ trĩ sẽ tích tụ nhanh hơn do đó dễ dàng nhìn thấy bằng mắt thường. Các triệu chứng của các loại virus thường gặp liên quan đến bọ trĩ như các vòng màu nâu trên lá (vi rút héo đốm cà chua) cũng dễ để quan sát. Một số bệnh do nấm cũng dễ xảy ra hơn khi bọ trĩ phá hoại mạnh. 

Làm thế nào để tôi xử lý được sạch bọ trĩ?

May mắn thay, có rất nhiều chiến lược để loại bỏ bọ trĩ. Cơ chế kiểm soát sinh học đưa ra lựa chọn tốt nhất để đối phó với các loài bọ trĩ mà không gây tổn hại đến môi trường hoặc làm suy giảm số lượng sinh vật có ích. 

Giám sát bọ trĩ

Nếu bọ trĩ đã là vấn đề trong các mùa vụ trước hoặc bạn nghi ngờ vườn của mình mới có sự xâm nhập, thì có những cách hiệu quả để theo dõi cây trồng của bạn.

  • Lắc nhẹ cành cây lên một tờ giấy trắng là cách tốt để xác định mật độ của bọ trĩ.
  • Một lựa chọn khác là sử dụng bẫy dính có màu sáng gần cây trồng.
Hình ảnh bẫy dính có màu sắc rực rỡ trên cây táo, dùng để theo dõi sâu bệnh.
Bẫy dính màu vàng trên cây táo. Nguồn ảnh: Howard F. Schwartz, Đại học bang Colorado, Bugwood.org

Tùy chọn các biện pháp canh tác

Trong nông nghiệp, biện pháp canh tác đề cập đến việc thực hiện các biện pháp làm giảm hoặc loại bỏ các loài gây hại không mong muốn bằng cách làm cho môi trường cây trồng ít phù hợp hơn với chúng. Một số ý tưởng bao gồm:  

  • Trồng các loại cây trồng dễ bị tổn thương, bao gồm cả cây con, cách xa khu vực có nhiều cỏ dại có thể giúp ngăn ngừa bọ trĩ lây lan giữa các cây ký chủ khác nhau.  
  • Nếu nhận thấy cây hoặc một bộ phận của cây bị nhiễm bọ trĩ, bạn có thể cắt bỏ và tiêu hủy để hạn chế chúng tiếp xúc với các cây khác.  
  • Nhiều bọ trĩ qua đông trong tàn dư thực vật, do đó, việc loại bỏ tàn dư thực vật như việc cắt bỏ những cành héo, cành chết, hoa đã tàn để giảm chỗ trú ngụ của bọ trĩ qua đông, có thể giúp giảm số lượng của chúng trong mùa tiếp theo.

Kiểm soát sinh học

Phương pháp kiểm soát sinh học sử dụng các phương pháp an toàn hơn có nguồn gốc từ thiên nhiên. Nhiều chiến lược kiểm soát bọ trĩ bằng biện pháp sinh học mang lại khả năng kiểm soát bọ trĩ hiệu quả mà không ảnh hưởng đến môi trường hoặc hệ sinh thái. 

Đại sinh vật (Macrobials) 

Đại sinh vật (Macrobials) là các loại sản phẩm kiểm soát sinh học thường được sử dụng để phòng chống bọ trĩ. Chúng là những động vật nhỏ có thể được thả vào đồng ruộng để giảm số lượng sâu bệnh. Bọ mắt vàng được sử dụng để chống lại bọ trĩ vì chúng ăn trực tiếp bọ trĩ. Nhện bắt mồi, Chẳng hạn như Amblyseius swirskii, là một sản phẩm kiểm soát sinh học phổ biến và hiệu quả được dùng để chống lại bọ trĩ vì dễ sử dụng. Ngoài ra, tuyến trùng là những con giun nhỏ có thể được phun rải trên lá cây ký chủ để chúng có thể ký sinh nhộng bọ trĩ (giai đoạn phát triển ban đầu của bọ trĩ). 

Bọ trĩ cũng có nhiều thiên địch trong môi trường tự nhiên. Những kẻ săn mồi này bao gồm bọ mắt vàng và nhện nhỏ bắt mồi, và bạn có thể khuyến khích chúng bằng cách cung cấp một hệ sinh thái thực vật đa dạng và không sử dụng thuốc trừ sâu hóa học. 

Các chất tự nhiên 

Các chất tự nhiên là thuốc trừ sâu sinh học cung cấp giải pháp an toàn và tự nhiên phòng trừ nhiều loài gây hại. Dầu neem, có nguồn gốc từ cây neem, được sử dụng như một chất xua đuổi bọ trĩ và phá vỡ chu kỳ phát triển của ấu trùng và chu kỳ sinh sản của bọ trĩ. Nó cũng có thể giúp loại bỏ bọ trĩ ở quy mô lớn. Dầu khoáng cũng được sử dụng để làm ngạt và làm khô bọ trĩ từ đó diệt được chúng. 

Vi sinh vật

Vi sinh vật là một nhóm thuốc trừ sâu sinh học khác nhưng bao gồm các sinh vật kích thước hiển vi như vi khuẩn, nấm và virus. Beauveria bassiana là một loại nấm xuất hiện tự nhiên ở nhiều loại đất. Nó ký sinh trên bọ trĩ và giết chết chúng bằng cách sản sinh ra chất độc. Một loại nấm khác có tên Metarhizium anisopliae có thể kiểm soát số lượng bọ trĩ thông qua cơ chế tương tự như Beauveria bassiana. Cả hai lựa chọn này đều cung cấp giải pháp thân thiện với môi trường để ngăn ngừa bọ trĩ phá hoại. 

Các phương pháp khác

Ánh sáng phản chiếu từ tấm phủ luống có thể cản trở khả năng tìm cây chủ mới của bọ trĩ. Nó có thể được sử dụng cùng với các phương pháp khác như một phần của chiến lược quản lý dịch hại tổng hợp. 

Thuốc trừ sâu hóa học

Là đơn vị dẫn đầu thế giới về triển khai kiến ​​thức quản lý dịch hại dựa trên thiên nhiên, CABI khuyến khích Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) là phương pháp tiếp cận sinh thái được ưa chuộng để sản xuất cây trồng khỏe mạnh. Phương pháp này chỉ cho phép sử dụng thuốc trừ sâu hóa học khi cần thiết và khi tuân thủ các biện pháp hạn chế sự tiếp xúc của con người và môi trường với chúng (xem FAO, Quy tắc ứng xử quốc tế về quản lý thuốc trừ sâu).

Trước khi cân nhắc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, nông dân nên tìm hiểu tất cả các giải pháp kiểm soát không dùng hóa chất có sẵn. Bao gồm các biện pháp canh tác như đã đề cập trước đó và tham khảo Cổng thông tin BioProtection của CABI để xác định và áp dụng các sản phẩm kiểm soát sinh học phù hợp.

Trong trường hợp thuốc trừ sâu hóa học được cân nhắc sử dụng, nông dân nên tìm cách lựa chọn thuốc trừ sâu hóa học có rủi ro thấp hơn, khi được sử dụng như một phần của chiến lược IPM, giúp quản lý các vấn đề về sâu bệnh đồng thời giảm thiểu tác động có hại đến sức khỏe con người và môi trường. Các nhà cung cấp dịch vụ tư vấn nông nghiệp có thể cung cấp thông tin về thuốc trừ sâu hóa học có rủi ro thấp hơn có sẵn tại địa phương và tương thích trong chiến lược IPM. Các chuyên gia này cũng có thể tư vấn về thiết bị bảo vệ cá nhân cần thiết.

Kết lại

Bọ trĩ là một thách thức đáng kể đối với nông nghiệp, bao gồm cả ở Canada. Chúng phá hoại nhiều loại cây trồng và lây lan bệnh cho cây. Quản lý hiệu quả đòi hỏi phải phát hiện sớm, thực hành văn hóa để giảm nhiễm trùng và kiểm soát sinh học thân thiện với môi trường. Việc thả các loài săn mồi, tuyến trùng có lợi và sử dụng thuốc trừ sâu sinh học như dầu neem và các loại nấm có ích có thể làm giảm thiệt hại do bọ trĩ gây ra. Mặc dù thuốc trừ sâu hóa học có thể được sử dụng nhưng chúng có những rủi ro về sinh thái và sức khỏe. Nông dân có thể áp dụng các biện pháp xử lý thích hợp để duy trì cây trồng khỏe mạnh và năng suất bằng cách hiểu rõ các loài bọ trĩ cụ thể và tác động của chúng. 

Ghé thăm Cổng thông tin Bảo vệ sinh học CABI để tìm giải pháp cho vấn đề dịch hại của bạn hoặc xem qua một số hướng dẫn khác của chúng tôi, chẳng hạn như làm thế nào để thoát khỏi nhện hại và cách sử dụng loài nhện bắt mồi Amblyseius swirskii để xử lý bọ trĩ. 

Chia sẻ trang này

Các bài liên quan

Bạn đang tìm kiếm những biện pháp an toàn và bền vững để quản lý sâu bệnh?
Trang này có hữu ích không?

Chúng tôi rất tiếc trang không đáp ứng được yêu cầu của bạn
mong đợi. Xin vui lòng cho chúng tôi biết làm thế nào
chúng ta có thể cải thiện nó.