Overzicht
- Symptomen van koffieroest
- Wat veroorzaakt koffieroest?
- Ziektecyclus van koffieroest
- Hoe voorkom je koffieroest?
- Koffie roest oplossingen
- Gebruik van resistente rassen
- Gebruik van biopesticidenproducten (biologische bestrijdingsmiddelen)
- Culturele praktijken
Tegenwoordig wordt koffieroest beschouwd als de meest destructieve ziekte die koffieplanten treft (Coffea sp.) in de wereld. Voor koffieproducenten is het economisch rampzalig.
Koffieroest werd voor het eerst aangetroffen in Afrika in 1861. Maar de ziekte werd later gerapporteerd als infecterend op gecultiveerde (selectief gekweekte, in tegenstelling tot wilde) koffie in Sri Lanka in 1867. Hier verwoestte het de koffieproductie binnen tien jaar. Sindsdien hebben alle grote koffieproducerende landen deze verwoestende ziekte gemeld.
Lichte infecties kunnen leiden tot bladverlies. Ernstige plagen kunnen ervoor zorgen dat twijgen vanaf de punten afsterven. Uiteindelijk kunnen hele bomen sterven. De langetermijneffecten van de ziekte resulteren vaak in een grote afname van de opbrengst. Dit leidt jaarlijks tot verliezen van miljarden Amerikaanse dollars.
Symptomen van koffieroest
De meest opvallende symptomen van koffieroest zijn onregelmatig gevormde vlekken op de bovenste bladoppervlakken. Ze zijn verbonden met gele tot oranje poederachtige laesies (ziek weefsel) op de onderste bladoppervlakken waar de sporen zich bevinden. De sporen zijn cellen van de ziekte die zich kunnen voortplanten.
Naarmate de bladvlekken groeien, kunnen ze samenkomen of zich vermengen om grotere vlekken te vormen. De bladeren vormen grote onregelmatige vormen of laesies. Ze drogen uiteindelijk uit en worden bruin. De symptomen kunnen variëren, afhankelijk van verschillende factoren. Deze omvatten de omgeving, landbouwpraktijken en de gevoeligheid van de plant voor ziekten. Vlekken beginnen zich meestal te vormen aan de bladranden of -punten waar water zich verzamelt. De eerste laesies verschijnen meestal op de onderste bladeren. De infectie verspreidt zich langzaam omhoog in de boom.
Geïnfecteerde bomen kunnen voortijdig geïnfecteerde bladeren laten vallen. Dit resulteert in lange, kale takken. Het vermindert ook het vermogen van de plant om zonlicht om te zetten in energie. Dit probleem heeft invloed op zowel de kwaliteit als de kwantiteit van het fruit (de koffiebonen).
Wat veroorzaakt koffieroest?
Koffieroest is een verwoestende ziekte die wordt veroorzaakt door een roestschimmel, Hemileia vastatrix. Het kan de koffieproductie met 30% tot 50% verminderen. De besmettingsniveaus variëren afhankelijk van verschillende factoren. Deze omvatten een gunstig klimaat voor de ziekte, de genomen beheersmaatregelen en het weerstandsniveau van de plant.
De ziekte gedijt onder omstandigheden met een hoge luchtvochtigheid. Regen is de belangrijkste manier waarop de ziekte zich verspreidt. Echter, wind, dieren of mensen kunnen de schimmel ook naar nieuwe bladeren brengen, waardoor de infectie opnieuw begint.
Warmere en nattere klimaten helpen de ziekte te verspreiden. Drogere, koelere klimaten beperken de verspreiding van de ziekte.
Bepaalde beheerspraktijken bevorderen de ontwikkeling en verspreiding van meer virulente stammen van H. VastatrixDit omvat praktijken zoals het kweken van een ‘monocultuur’ van één enkele koffiecultivar.
Koffieroest verspreidt zich vaak tijdens oogstperiodes. Mensen die door de plantage lopen terwijl ze koffiebonen oogsten, kunnen het van de ene plant naar de andere verplaatsen binnen individuele percelen. De oogster kan het ook van boerderij naar boerderij verplaatsen.
Ziektecyclus van koffieroest
Roestschimmels hebben een levende gastheer nodig om te overleven. Zonder deze gastheer kunnen ze zich niet voortplanten. Dit staat in contrast met bijna alle andere schimmelziekten bij planten. De roestschimmels doen dit via een complexe levenscyclus van wel vijf verschillende stadia van sporenproductie.
De ziektecyclus begint met de infectie door een microscopisch kleine spore. Deze spore komt de plant binnen via een natuurlijke opening aan de onderkant van het blad. Na binnenkomst dringt de spore andere cellen binnen om voedingsstoffen te verkrijgen. Dit doodt uiteindelijk de cellen terwijl er nieuwe sporen worden geproduceerd.
Deze nieuwe sporen worden via de bladopeningen naar buiten geduwd. Hier worden ze voornamelijk door regen, maar ook door wind, dieren en mensen losgemaakt. Hierdoor begint de infectie opnieuw. Dit proces duurt ongeveer 4 tot 7 weken.
Eén enkele spore kan vier tot zes generaties produceren. De eerste enkele infectie genereert een exponentiële toename van tienduizenden sporen.
Hoe voorkom je koffieroest?
Er zijn veel manieren om de verspreiding van koffieroest te voorkomen. De meest effectieve aanbevolen maatregelen zijn:
- Zorg voor gezonde planten en goede sanitaire voorzieningen.
- Verwijderen van onkruid dat kan concurreren met de koffieplant om voedingsstoffen of stress kan veroorzaken bij de koffieplanten. Dit draagt ook bij aan het behoud van de gezondheid van de boom.
- Snoeien, waardoor de luchtstroom door de bomen toeneemt en de luchtvochtigheid afneemt.
- Het verwijderen van planten die zwak, oud of al aangetast zijn door andere ziekten of plagen.
- Informeer bij uw lokale landbouwadviseur (extensie) naar aanbevolen praktijken. Doe dit voordat u gewasbeschermingsmiddelen toepast.
Koffie roest oplossingen
Het gebruik van chemische fungiciden kan een aantal problemen met zich meebrengen, zoals:
- Hoge kosten van de producten.
- Continue en herhaaldelijk gebruik kan de selectie van roestpopulaties bevorderen die resistent zijn tegen fungiciden. Tot nu toe is chemische bestrijding van koffieroest afhankelijk van slechts twee chemische groepen, waardoor de kans groter is dat de producten hun efficiëntie verliezen.
- Residuen kunnen telers ervan weerhouden om de hoogwaardige biologische koffiemarkt te betreden. Dit geldt met name voor systemische fungiciden. Dit zijn fungiciden die door de plant worden opgenomen.
- Actieve bestanddelen in fungiciden kunnen schadelijk zijn voor het milieu en de mens
Als wereldleider in de implementatie van kennis over op de natuur gebaseerde plaagbestrijding, moedigt CABI aan Geïntegreerde plaagbestrijding (IPM) als de voorkeursbenadering op ecologisch gebied voor het produceren van gezonde gewassen, waarbij het gebruik van chemische pesticiden alleen is toegestaan als dat nodig is en wanneer maatregelen worden nageleefd die de blootstelling van mens en milieu aan pesticiden beperken (zie FAO, Internationale gedragscode voor pesticidenbeheer).
Voordat ze het gebruik van chemische pesticiden overwegen, moeten boeren alle beschikbare niet-chemische bestrijdingsoplossingen onderzoeken. Gelukkig zijn er duurzamere strategieën beschikbaar voor koffieboeren. Deze omvatten het gebruik van resistente variëteiten, gewasbeheer en biologische bestrijdingsmiddelen, namelijk biopesticidenproducten.
In het geval dat chemische pesticiden worden overwogen, moeten boeren kiezen voor chemische pesticiden met een lager risico die, wanneer ze worden gebruikt als onderdeel van een IPM-strategie, helpen bij het beheersen van plaagproblemen en tegelijkertijd de schadelijke effecten op de menselijke gezondheid en het milieu minimaliseren. Leveranciers van landbouwadviesdiensten kunnen informatie verstrekken over chemische pesticiden met een lager risico die lokaal beschikbaar zijn en compatibel zijn met een IPM-strategie. Deze experts kunnen ook adviseren over de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen.
- Lees meer over de voordelen van natuurlijke oplossingen in onze '5 voordelen van biologische bestrijding ten opzichte van chemische bestrijdingsmiddelen'blog.
Gebruik van resistente rassen
Het gebruik van roestbestendige koffiecultivars wordt beschouwd als de beste methode om de ziekte op de lange termijn te beheersen. Een cultivar is een plantensoort die is geproduceerd door selectieve veredeling. Koffietelers hebben echter nog steeds weinig kennis over de voordelen van nieuwe cultivars.
Roest kan ongeveer 10% van de vatbare variëteiten aantasten. Omgekeerd is de incidentie van roest zeer laag onder resistente variëteiten. Het vermijden van het gebruikelijke hoge niveau van economisch verlies is als gevolg hiervan mogelijk.
Gebruik van biologische bestrijdings- en biopesticidenproducten
Het gebruik van biopesticiden lijkt de schade veroorzaakt door koffieroest effectief te verminderen tot wel 97%. Deze producten omvatten plantenextracten, die een chemische afweerreactie in de planten stimuleren. Deze producten kunnen dus resistentie tegen de ziekte veroorzaken. Dit maakt ze een veelbelovend alternatief bij ziektebeheer. Het gebruik van essentiële oliën zoals kaneel, citroengras, citroengras, kruidnagel, tea tree, tijm en eucalyptus heeft ook veelbelovende resultaten laten zien bij het beheer van koffieroest.
Er zijn een aantal geregistreerd voor de bestrijding van koffieroest microbiële producten op basis van bacteriën en schimmels.
Er zijn twee soorten schimmels bekend die bijzonder belangrijk zijn voor koffieroest:
- Mycoparasitaire schimmels die andere schimmels “eten”, zoals koffieroest.
- Schimmels die in het weefsel van de koffieplant kunnen leven en als lijfwachten kunnen werken. Ze beschermen de plant tegen aanvallen van ziektes zoals roest.
Beide soorten nuttige organismen kunnen op koffieplantages worden ingezet als duurzame hulpmiddelen bij de bestrijding van koffieroest.
Er zijn verschillende bacteriegroepen die gunstige associaties vormen met planten. Deze behoren voornamelijk tot de bacteriegroepen Bacil en Pseudomonas.
Deze bacteriën kunnen de koffieplanten op drie manieren ten goede komen:
- Concurreren om ruimte of voedingsstoffen omdat veel bacteriën zowel in als op plantenweefsels leven. Dit voorkomt kieming en/of de ontwikkeling van de schimmel die koffieroest veroorzaakt.
- Het produceren van antimicrobiële stoffen die de celwanden van de koffieroestschimmels kunnen aanvallen.
- Systemische resistentie tegen roest induceren. Systemische resistentie in planten is een resistentiemechanisme dat wordt geactiveerd door een eerdere infectie.
Voor meer gedetailleerde informatie over biopesticiden en biologische bestrijdingsproducten die in uw land verkrijgbaar zijn, kunt u terecht op: CABI BioProtection Portal
Voor meer informatie over biologische bestrijding, zie Beginnersgids voor biologische bestrijding (bioprotectie)
Culturele praktijken
Culturele praktijken zijn alle praktijken die de plant helpen groeien in zijn omgeving. Koffie is intolerant voor direct zonlicht. Koffie kweken in de schaduw van een bladerdak van bomen wordt aanbevolen, net als plantenvoeding, bij het beheersen van koffieroest.
Het verminderen van de ziektevoortgang door schaduw kan een toegevoegde waarde zijn voor de koffieproductie. Het kan producenten helpen niet alleen de ecologische, maar ook de financiële duurzaamheid te behouden.
De vatbaarheid van koffie voor roest hangt samen met de voedingsstatus. Plantenvoeding is dus een ander belangrijk aspect bij roestbeheer. Verschillende voedingsbronnen kunnen worden gebruikt om koffieplanten te bemesten. Dit omvat het kweken van koffie naast Crotalaria juncea (sunn hennep) en/of het gebruik van koffieschillen in combinatie met wonderbonenkoek of varkensmest. Het is aangetoond dat dit laatste ziektes met 21% tot 31% vermindert.
Voor gewassen in volle productie moet de voeding worden versterkt door borium (Bo), zink (Zn), mangaan (Mn) en op silicium gebaseerde producten toe te voegen, samen met de conventionele voedingsstoffen. De planten gebruiken veel energie tijdens de vorming van de koffiebonen, dus worden ze zwakker en vatbaarder voor infecties door plagen. Daarom moeten boeren de energie van de planten verhogen door deze voedingsstoffen aan te vullen.
Koffieroestbeheer moet gebaseerd zijn op het gebruik van een reeks integratieve maatregelen, zoals het gebruik van resistente variëteiten, culturele praktijken en biopesticiden. Technisch personeel moet het gebruik van biopesticidenproducten begeleiden. Dit zorgt voor een effectieve en duurzame koffieroestbeheerstrategie.
Wilt u meer informatie over het omgaan met koffieroest? Bekijk de CABI-Compendium gegevensblad op Hemileia vastatrix (koffiebladroest)
Wilt u uw koffieoogsten duurzamer beheren? Lees onze blog over koffie om meer te weten.
